Introdución histórica
As composicións de finais do Barroco (1650-1750) eran pezas tonalmente pechadas, é dicir, que comezaban e remataban na mesma tonalidade e modo, inda que por suposto se puideran incluír modulacións a outros tons polo transcurso da mesma.
Máis adiante, a comezos do XIX compositores como Beethoven e Schubert comezaron a experimentar con pasaxes nas que se intercalaba a tonalidade principal coa homónima menor ou maior. Esta técnica, coñecida como intercambio modal potenciárona os músicos do Romanticismo tardío, ata tal punto de que nalgúns casos resultaba difícil determinar en que modo nos atopamos, se no maior ou no menor.
O cambio de modo nunha peza prodúcese sempre en canto muda a modalidade do acorde de tónica, de maior a menor, ou ben á inversa, de menor a maior.
Se non se produce este cambio entón estaremos a falar do modo maior mixto, como veremos mais adiante.
O cambio de modo na música vocal
Nas composicións vocais o cambio de modo serve aos compositores para realzar os cambios bruscos de significado do texto, a miúdo implicando ledicia ou esperanza co cambio a modo maior, e tristeza ou frustración co cambio a modo menor.
No seguinte lied de J. Haydn o modo maior está asociado á fidelidade incondicional do amante á súa amada, mentres que o menor expresa o fatalidade inexorable do seu tráxico destino. Escoita os dous cambios que se producen, primeiro de maior a menor e logo á inversa, de menor a maior.
J. Haydn. Fidelidade Hob. XXVIa:30, cc. 69-93 pdf
No lied XI pertencente ao ciclo Viaxe de Inverno de Franz Schubert, o cambio a modo menor representa a frustración do camiñante, que decátase repentinamente que as follas da fiestra, que lle facían soñar ca ledicia da primavera, eran falsas, volvendo da súa ilusión á crúa realidade.
F. Schubert. Viaxe de inverno D911: Soño de primavera, cc. 27-44 pdf
Fíxate como o cambio de La maior a la menor ten como punto de inflexión a subdominante de La maior (re), que, de súpeto soa diferente, cunha cor mais escura, pero, o verdadeiro cambio prodúcese no acorde seguinte, cando escoitamos a nova tónica de la menor, que se prolonga ata o final do fragmento.
A terceira de picardía
Xa no século XVI era habitual rematar unha obra que, tendo estado todo o tempo no modo menor, remataba cunha tríade maior. A esta coloración do acorde final chamábase terceira de picardía ou terceira picarda, recurso moi empregado tamén ao longo do Barroco.
A terceira de picardía a representaremos graficamente cunha frecha ascendente acompañando a 3 da escala no contexto da función da tónica (cor azul).
J.S. Bach. O Clave ben temperado I: Fuga VI BWV 851, cadencia final pdf
O modo maior mixto
Introdución
Se comparamos as dúas armaduras dos modos dunha tonalidade calquera, por exemplo as de La maior e La menor, decatarémonos de que os sons diferenciais entre ambas son o 3, o 6 e o 7. O mesmo sucede co resto das tonalidades.
O modo maior mixto é un procedemento de cor que se produce sempre no contexto do modo maior, e que, consiste no uso dos sons 3, 6 e 7 do modo menor para formar melodías ou acordes que non están contidos de xeito natural no modo maior. Mediante este procedemento, o modo maior amplía as súas posibilidades e rivaliza co rico e complexo modo menor.
Dado que os sons empregados son rebaixados con respecto a armadura, cifraremos os sons individuais prestados do modo menor con frechas cara abaixo.
Xa que o uso dos acordes cos sons 3↓ 6↓ e 7↓ confiren unha cor harmónica de carácter sombrío nas pasaxes do modo maior, optamos por un escurecemento da pantalla mediante unha leve cor gris que é visible só no momento no que o acorde estea soando.
O acorde napolitano e a sexta aumentada no modo maior
Inda que son tratados coma acordes con entidade propia por ter características moi particulares, dado que os dous teñen o son 6↓, o seu uso no modo maior tamén se considera un emprego do modo maior mixto. A súa práctica neste modo comeza a facerse habitual a partires da época do Romanticismo.
Velaquí tes un exemplo de sexta aumentada en modo maior de Beethoven.
L.V. Beethoven. Sonata op. 57 en fa menor: Andante con moto, cadencia final pdf
E unha sexta napolitana en modo maior noutro exemplo dunha cantata de J. S. Bach.
J. S. Bach. Wahrlich ich sage euch BWV 86: Aria Ich will doch wohl Rosen brechen, cc. 25-30 pdf